سازوکار «اسنپ‌بک» یا همان «مکانیزم ماشه» بار دیگر به تیتر نخست خبرها درباره برنامه هسته‌ای ایران بازگشته است. اقدامی که می‌تواند تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را دوباره زنده کند و آینده برجام را در هاله‌ای از ابهام فرو ببرد.
اسنپ‌بک چیست؟ | بازگشت خودکار تحریم‌ها
اسنپ‌بک (Snapback) مکانیسمی در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که پس از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایجاد شد. بر اساس این سازوکار، اگر یکی از طرف‌های برجام مدعی شود ایران تعهداتش را نقض کرده، پرونده به شورای امنیت می‌رود. این شورا تنها ۳۰ روز فرصت دارد درباره «ادامه تعلیق تحریم‌ها» تصمیم‌گیری کند؛ در غیر این صورت، تحریم‌های پیشین به‌طور خودکار بازمی‌گردند.
چه تحریم‌هایی در صورت اسنپ‌بک بازمی‌گردند؟
با فعال شدن این سازوکار، همه محدودیت‌های قبلی سازمان ملل علیه ایران دوباره برقرار می‌شوند؛ از جمله:
- ممنوعیت‌های تسلیحاتی
- محدودیت‌های برنامه موشکی و فناوری‌های حساس
- انسداد دارایی‌ها و ممنوعیت سفر افراد تحریم‌شده
- فشارهای گسترده‌تر بر فعالیت‌های هسته‌ای و بازرسی‌های بین‌المللی
چرا دوباره بحث اسنپ‌بک داغ شد؟
سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در روزهای اخیر روند رسمی فعال‌سازی اسنپ‌بک را آغاز کرده‌اند. این اقدام عملاً شمارش معکوس ۳۰روزه برای بازگشت تحریم‌ها را کلید زده است.
اروپا پیشنهاد داده در صورت اجرای فوری اقدامات هسته‌ای و همکاری بیشتر با آژانس، اجرای اسنپ‌بک شش ماه به تعویق بیفتد؛ اما ایران این پیش‌شرط‌ها را رد کرده است.
واکنش ایران و قدرت‌های جهانی
- ایران فعال‌سازی اسنپ‌بک را غیرقانونی دانسته و تأکید کرده در برابر فشارهای سیاسی تسلیم نخواهد شد.
- روسیه اقدام اروپا را محکوم کرده و خواستار راهکارهای دیپلماتیک جایگزین شده است.
- قدرت‌های غربی می‌گویند هدف‌شان بازگرداندن ایران به مسیر تعهدات برجامی و شفافیت بیشتر در برنامه هسته‌ای است.
پیامدهای احتمالی اسنپ‌بک برای ایران
- سیاسی و حقوقی: بازگشت تحریم‌های شورای امنیت به معنای اجماع حقوقی علیه ایران و افزایش فشار دیپلماتیک است.
- اقتصادی: محدودیت‌های شدید در تجارت، حمل‌ونقل و بانکی دوباره گریبان‌گیر اقتصاد ایران خواهد شد.
- فنی و نظارتی: انتظار می‌رود فشار برای کاهش سطح غنی‌سازی اورانیوم و همکاری بیشتر با آژانس افزایش یابد.
اسنپ‌بک یا مکانیزم ماشه؟ | تفاوت در اسم، نه در عمل
| اصطلاح | زبان و منبع | کاربرد اصلی | توضیح |
|---|---|---|---|
| اسنپ‌بک (Snapback) | انگلیسی – متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت | اسناد رسمی بین‌المللی و حقوقی | به معنای «بازگشت سریع» تحریم‌ها؛ اصطلاح رسمی در سازمان ملل |
| مکانیزم ماشه | فارسی – ادبیات سیاسی و رسانه‌ای | فضای رسانه‌ای ایران و منطقه | استعاره‌ای برای توضیح همان سازوکار؛ تأکید بر فعال شدن سریع و غیرقابل بازگشت مثل کشیدن ماشه |
نتیجه: اسنپ‌بک و مکانیزم ماشه از نظر حقوقی و اجرایی تفاوتی ندارند؛ تنها فرق‌شان در زبان و ادبیات سیاسی است.
آینده اسنپ‌بک؛ فقط تا اکتبر ۲۰۲۵
طبق قطعنامه ۲۲۳۱، اسنپ‌بک تنها تا «Termination Day» یا روز پایان توافق (۱۸ اکتبر ۲۰۲۵) قابل استفاده است. پس از آن، این سازوکار عملاً از بین می‌رود و معادلات هسته‌ای وارد مرحله‌ای جدید خواهد شد.
منابع:
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل
خبرگزاری رویترز
الجزیره
رادیو فردا
بدون دیدگاه